بورس کالا چیست؟
به گزارش آساسرمایه، این روزها با عرضه خودرو در بورس کالا این نام بیشتر به گوش مردم رسیده است و بسیاری تصور می‌کنند که بورس کالا همان بورس است اما اینگونه نیست. در ادامه به بررسی کامل بورس چیست؟ و ویژگی‌های آن می‌پردازیم.
بورس کالا چیست؟
بورس کالا برای تسهیل و تسریع فرآیند خرید و فروش کالا، امکاناتی مانند تشکیل صف انتظار، تعریف قیمت‌ها، عرضه و تقاضا، معامله و تسویه حساب را فراهم می‌کند. این بازار به تولیدکنندگان کالا امکان می‌دهد تا کالاهای خود را به بهترین قیمت ممکن عرضه کنند و به خریداران نیز امکان می‌دهد تا تامین نیازهای خود را با تنوع و انعطاف بیشتری برآورده کنند.
تحت نظارت سازمان‌ها و نهادهای مربوطه، بورس کالا با ایجاد شفافیت و عدالت در عملکرد معاملات، نقش مهمی در تعیین قیمت‌ها و تعادل عرضه و تقاضا در بازارهای جهانی دارد.
در سال 1382 شوری عالی بورس اقدام به راه اندازی بورس‌های کالایی کرد که این بازار یکی از 5 بورس فعال در ایران است. در ابتدا بورس فلزات و بورس کالای کشاورزی راه اندازی شد اما در سال 1385 شرکت بورس کالای ایران با ادغام با بورس فلزات و بورس کالای کشاورزی تشکیل شد. پس از پذیره نویسی و برگزاری مجمع عمومی هم از مهر 1386 بورس کالای ایران کار خود را زیر نظر سازمان بورس و اوراق بهادار آغاز کرد.
انواع بازارها در بورس کالا
بورس کالا همانطور که اشاره شده با بورس فلزات و بورس کالای کشاورزی ادغام شده است اما این بازار از بازارهای مختلف تشکیل شده است که در ادامه به انواع بازارها در بورس کالا می‌پردازیم.
بازار فیزیکی بورس کالا
در این بازار کالاهای فیزیکی معامله می‌شوند؛ کالاهایی مانند انواع محصولات پتروشیمی، فرآورده‌های نفتی، محصولات کشاورزی و محصولات صنعتی و معدنی در این بازار معامله می‌شوند.
این بازار یکی از بزرگترین بازارهای بورس کالا است که فروش کالا در آن به صورت مزایده انجام می‌شود و ارسال محصول هم به صورت بازار سنتی صورت می‌گیرد. در این بازار فروشنده یک قیمت برای محصول اعلام می‌کند و متقاضیان قیمت‌هایی را برابر یا بالاتر از قیمت فروشنده اعلام می‌کنند که در نهایت محصول به بالاترین پیشنهاد فروخته می‌شود.
بازار فرعی بورس کالا
محصولاتی که برای خرید نیاز به مراجعه حضوری خریدار دارد یا به هردلیلی امکان حضور در بازار فیزیکی ندارند در این بازار فرعی عرضه می‌شوند. محصولات قابل عرضه در این بازار محصولات پتروشیمی، کشاورزی، معدنی، پلیمر، صنعتی و … است که قابل عرضه در معاملات داخلی و خارجی هستند که به همین دلیل عرضه کنندگان بیشتری در بازار فرعی حضور دارند.
بازار مالی بورس کالا
این بازار برای جذب سرمایه گذاران و فراگیرتر شدن بورس کالا تاسیس شده است و شامل سه دسته گواهی سپرده کالایی، صندوق سرمایه گذاری کالایی و قرارداد سلف موازی استاندارد است.
- گواهی سپرده کالایی: در این بازار مالی مقداری از کالا به بخش انبار سپرده می‌شود و انباردار بعد از تایید کیفیت کالا یک قبض صادر می‌کند که پشتوانه آن است. این قبض توسط متقاضیان حضور در بازار مالی بورس کالا در اتاق پایاپای سپرده شده و افراد از طریق آن می‌توانند گواهی سپرده کالایی دریافت کنند و خرید و فروش محصول
را آغاز کنند. این گواهی سپرده کالایی برای خرید و فروش یک محصول قبل از تحویل آن است. در حال حاضر سکه، طلا، زعفران، سیمان، نخود و برخی محصولات فلزی دارای گواهی سپرده کالایی می‌باشند.
- صندوق سرمایه گذاری کالایی: در این بازار سرمایه گذاران می‌توانند به جای خرید محصول، صندوق آن را خریداری کنند. در این نوع سرمایه گذاری صندوق سرمایه گذاری کالایی بر روی کالای خاص که برای آن تشکیل شده است سرمایه گذاری کرده و سایر متقاضیان به جای خرید محصول، واحدهای صندوق را خریداری می‌کنند.در حال حاضر دو صندوق سرمایه گذاری کالایی مبتنی بر زعفران و طلا داریم.
- قرارداد سلف موازی استاندارد: در این نوع قرارداد عرضه کننده محصول می‌تواند پول کالایی را که فروخته پیش از تحویل آن
دریافت کند.
بازار مشتقه بورس کالا
هدف از تاسیس این بازار مدیریت ریسک قیمت، بهره مندی از اهرم و تضمین معاملات است. نحوه فعالیت این بازار اینگونه است که دارایی خاص عرضه شده و بر روی آن، قراردادهایی تنظیم می‌شود.
درحال حاضر پسته، زعفران، سکه طلا، نقره، زیره و برخی محصولات فلزی در بازار مشتقه بورس کالا حضور دارند.
انواع قراردادها در بورس کالای ایران
قرارداد نقدی
در این نوع قرارداد خریدار تمام پول محصول و همچنین کارمزد کارگزاری را پرداخت کرده و عرضه کننده محصول هم ظرف 3 روز کالا را به دست خریدار می‌رساند.
قرارداد نسیه
در این نوع قرارداد خریدار می‌تواند مبلغ محصول را به صورت نسیه و در زمان‌های توافق شده بپردازد اما تحویل کالا 3 روز بعد از عقد قرارداد تحویل می‌شود.
قرارداد سلف
در این قرارداد مبلغ قرارداد پرداخت می‌شود اما تحویل محصول در روز عقد قرارداد و تایید طرفین انجام می‌شود.
قرارداد آتی
تمام کارهای معامله از پرداخت وجه تا تحویل کالا در زمان آینده و طبق قیمت توافق شده انجام می‌گیرد؛ هنگام رسیدن زمان معامله، وجه موردنظر پرداخت‌شده و کالا در اختیار خریدار قرار می‌گیرد.
قرارداد اختیار معامله
در این نوع قرارداد یک نفر حق معامله یا اختیار معامله فرد دیگری را خریداری می‌کند. این قرارداد دو مدل تحت عنوان اختیار خرید و اختیار فروش دارد که خریداران و عرضه کنندگان شروع به معامله با یکدیگر می‌کنند.
قرارداد سلف موازی
در این نوع قرارداد مقدار معینی کالا بر اساس قرارداد به فروش می‌رسد. پرداخت مبلغ باید به صورت نقدی و در موعد تسویه و تحویل کالا در سررسید معین است.
مزایای بورس کالا برای شرکت‌ها
بورس کالا برای شرکت‌ها به عنوان تولیدکنندگان و عرضه‌کنندگان کالا، مزایای مهمی دارد. در ادامه به مزایای بورس کالا برای شرکت‌ها می‌پردازیم:
- دسترسی به منابع مالی: بورس کالا به شرکت‌ها این امکان را می‌دهد که با عرضه و فروش کالاهای خود در بازار، منابع مالی لازم برای توسعه و رشد کسب‌وکار را ایجاد کنند. با فروش کالا در قالب قراردادهای آتی و تحویل آینده، شرکت‌ها می‌توانند از تأمین منابع مالی بلندمدت و نقدینگی بهره‌مند شوند.
- حفاظت و مدیریت ریسک: بورس کالا ابزارهایی مانند قراردادهای آتی را برای شرکت‌ها فراهم می‌کند. این قراردادها به شرکت‌ها اجازه می‌دهند که قیمت کالاهای خود را به طور پیش فرض در آینده تعیین کنند و از تغییرات ناگهانی در قیمت‌ها و ریسک‌های بازار محافظت کنند. در نتیجه، شرکت‌ها می‌توانند ریسک‌های ناشی از نوسانات قیمت را مدیریت و بهبود مطمئنی به تجارت خود ببخشند.
- افزایش شفافیت و اعتماد: حضور در بورس کالا باعث افزایش شفافیت اطلاعات و عملکرد شرکت می‌شود. شرکت‌ها مجبور می‌شوند گزارش‌های مالی دقیق تر و به‌روزتری ارائه دهند و اطلاعات منتشر شده شرکت را به مرور زمان دنبال کنند. این عمل شفافیت را افزایش می‌دهد و اعتماد سرمایه‌گذاران و تجار را به شرکت‌ها تقویت می‌کند.
- افزایش امنیت معاملات: بازار کالاهای خرد و بزرگ در بورس کالا به شرکت‌ها اجازه می‌دهد تا به طور مستقیم و شفاف با خریداران و فروشندگان قرارداد ببندند. این سیستم، ریسک‌های ناشی از تعاملات نقدی و ناهمگون را کاهش می‌دهد و امنیت معاملات را افزایش می‌دهد.
- تشویق به نوآوری و توسعه تکنولوژی: ورود شرکت‌ها به بورس کالا باعث تحریک نوآوری و توسعه تکنولوژی در صنعت‌های مرتبط می‌شود. تلاش برای پیشرفت فناوری‌های مرتبط با کاهش هزینه‌ها، افزایش کارایی و بهبود مدیریت کمک به رقابت‌پذیری شرکت‌ها می‌کند.
مزایای بورس کالا برای سرمایه گذاران
بورس کالا برای سرمایه‌گذاران نیز مزایای مهمی دارد:
- دسترسی به تنوع سرمایه‌گذاری: با حضور در بورس کالا، سرمایه‌گذاران به تنوع بیشتری در مورد کالاهای مختلف برای سرمایه‌گذاری دسترسی خواهند داشت. این شامل محصولات کشاورزی، نفت، فلزات، گاز، مواد معدنی و سایر کالاهای اولیه است. با تنوع سرمایه‌گذاری، سرمایه‌گذاران قادرند به بهترین شکل در سبد سرمایه‌گذاری خود تنوع و توزیع ریسک داشته باشند.
- امکان حفاظت از سرمایه: با وجود قراردادهای آتی و تحویل آینده در بورس کالا، سرمایه‌گذاران می‌توانند از نوسانات ناگهانی در قیمت‌ها و ریسک‌های بازار محافظت کنند. این قراردادها امکان می‌دهند قیمت کالاها در آینده را تعیین کرده و ریسک ناشی از تغییرات قیمت‌ها را کاهش دهند. با این کار، سرمایه‌گذاران می‌توانند سرمایه خود را حفظ کنند و بهبود مدیریت ریسک را تجربه کنند.
- افزایش شفافیت و اطمینان: حضور در بورس کالا باعث افزایش شفافیت بازار و اطلاعات درباره کالاها و قیمت‌ها می‌شود. اطلاعات دقیق و به‌روز در مورد کالاها و بازار برای سرمایه‌گذاران قابل دسترسی است. این شفافیت باعث ایجاد اعتماد و اطمینان در سرمایه‌گذاران می‌شود که از آنها نیازمند هستند تا تصمیم‌گیری‌های بهتر و مطمئن‌تری در مورد سرمایه‌گذاری‌های خود بکنند.
- افزایش نقدینگی: با حضور در بورس کالا، سرمایه‌گذاران امکان تبدیل کالا به نقدینگی را دارند. با فروش کالا در بازار، سرمایه‌گذاران قادرند به سرعت سرمایه خود را تبدیل به نقدینگی کنند و در معاملات دیگر شرکت کنند یا نیازهای مالی خود را برآورده کنند.
- افزایش تحلیل و تحقیق: حضور در بازار کالاهای معامله‌شده در بورس کالا، سرمایه‌گذاران را ترغیب می‌کند که تحلیل‌های بیشتری انجام دهند و در مورد عوامل موثر بر بازار و قیمت‌ها تحقیق کنند. این امکان ارائه می‌دهد که سرمایه‌گذاران تصمیمات بهتر و بر اساس اطلاعات دقیقتری در مورد سرمایه‌گذاری کلیدی خود بگیرند.
چگونه در بورس کالا خرید و فروش کنیم؟
برای فعالیت در بورس کالا نیاز به کد مخصوص دارید. مشتریان حقیقی و حقوقی برای ثبت نام نیاز به مدارک تفاوتی دارند که با مراجعه به شعب هر کارگزاری می‌توانند آنها را دریافت و سپس ثبت نام و کد بورسی دریافت کنند.
در این مقاله به طور کلی به موضوع بورس کالا چیست؟ انواع بازار بورس کالا و مزایای آن پرداختیم. برای آشنایی با بورس چیست؟ کلیک کنید.
